Inclusief presentatie NDS-raad

GovChat-NL is een veilig, open-source AI-platform voor Nederlandse overheidsinstanties. Het stelt overheden in staat om AI-toepassingen in te zetten met volledige controle over de gegevensverwerking, privacy en integratie binnen bestaande IT-omgevingen.

Binnen de Provincie Limburg wordt dit geïmplementeerd onder de naam Limburgse AI Chat Assistent (LAICA). Uit veiligheids- en privacyoverwegingen koos de provincie bewust voor het ontwikkelen van een eigen chatbot, in plaats van commerciële of openbare alternatieven waarbij vaak onduidelijk is wat er met data gebeurt. Tegelijkertijd werkt de provincie ook samen met commerciële partijen, zoals CGI, waarbij de balans tussen digitale autonomie, soevereiniteit en pragmatische samenwerking centraal staat.

Het platform bestaat uit een App Launcher waarmee medewerkers toegang hebben tot diverse AI-toepassingen, waaronder:

· Een (generieke) AI-assistent,

· Een B1-taalvertaler voor begrijpelijke communicatie,

· En nog in ontwikkeling: nieuwe agents, zoals een subsidieaanvragen-assistent, een Woo-verzoeken-agent, thematische expertbots (bijv. stikstof), een fondszoeker, en meer.

GovChat-NL is beschikbaar én bruikbaar voor álle overheden. Provincie Limburg werkt al samen met andere partijen om het initiatief te delen, zowel met andere provincies als gemeenten. Toch blijkt in de praktijk dat veel organisaties het wiel opnieuw uitvinden. Ook het Rijk en gemeenten ontwikkelen vaak soortgelijke AI-assistenten. Een overheidsbreed initiatief om succesvolle innovaties te delen ontbreekt nog, terwijl discussie oplaait over of subsidies voor AI-chatbots wel doelmatig zijn besteed (zie ook het artikel “Of haar eigen gemeente maandag open is? Montferlands dure chatbot Mai heeft echt geen flauw idee” in Trouw).

In deze break-out sessie gaan we in gesprek over de bestuurlijke puzzel van overheidsbrede opschaling van succesvolle AI-initiatieven zoals GovChat-NL/LAICA:

· Waarom blijft tóch iedereen het wiel opnieuw uitvinden?

· Wat belemmert bredere samenwerking en opschaling?

· Wat is bestuurlijk nodig voor interbestuurlijke opschaling?

· Hoe kunnen we dit overheidsbreed coördineren?

We bieden inzichten én ruimte voor een open dialoog over hoe we succesvolle AI-innovaties binnen de overheid veilig en gezamenlijk kunnen inzetten.

Nederland staat aan de vooravond van grote digitale keuzes. De Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) onderstreept de noodzaak van digitale autonomie, technologische regie en soevereine infrastructuren. Maar wat betekent dat in de praktijk? En hoe zorgen we ervoor dat publieke waarden centraal blijven staan in de digitale toekomst?

Tijdens deze sessie deelt KPN haar visie en aanpak op het gebied van digitale autonomie, cloudsoevereiniteit en security. Krijg inzicht in de strategische keuzes die nu gemaakt moeten worden, én hoe deze vertaald worden naar een concrete, betrouwbare en toekomstbestendige digitale infrastructuur. 

Het op een verantwoorde manier benutten van de kansen van AI

Van tegenover elkaar naar samen: hoe gaan we om met complexiteit en onbekendheid als partners?

Sinds 2022 werkt Roxit samen met ruim 170 gemeenten, omgevingsdiensten en veiligheidsregio’s in een community binnen domeinen van de fysieke leefomgeving. In deze sessie laten gemeente Utrecht en Roxit zien hoe zij, ondanks aanvankelijke onbekendheid en complexiteit, de weg vonden van 'tegenover elkaar staan' naar 'samenwerken'.

De casus toont hoe een community-aanpak bijdraagt aan de uitvoering van de Nederlandse Digitaliseringsstrategie: met focus op maatschappelijke waarde, meer vertrouwen en openheid, snellere besluitvorming en innovatie, en groter eigenaarschap van alle deelnemers.

Wil je ervaren hoe samenwerking in een community kan zorgen voor versnelling, vertrouwen en meerwaarde voor de hele publieke sector? Schrijf je in en doe mee aan deze sessie.

De Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) vraagt om meer dan technische oplossingen: het vraagt om bestuurlijke keuzes. In deze sessie leggen we de focus op prioriteit 2 van de NDS: We delen en benutten data op een verantwoorde manier over bestuurslagen heen.

We dagen bestuurders uit om de urgentie van verantwoord datadelen te voelen én om hun rol daarin te herkennen en pakken. Hoe zorgen we ervoor dat data niet alleen vastligt, maar ook daadwerkelijk gaat stromen – over domeinen en bestuurslagen heen? Hoe breken we de stilstand en zetten we stappen richting een responsieve overheid?

Aan de hand van praktijkvoorbeelden, dilemma’s en bestuurlijke ervaringen voeren we een open gesprek over wat er nodig is om gegevensdeling écht van de grond te krijgen: bestuurlijk lef, duidelijke governance, en samenwerking voor de vrijblijvendheid.

De ambitie en stappen in die digitale transformatie worden gepresenteerd door Unie van Waterschappen.  U krijgt een inzage in hoe zij voortgang van alle 21 waterschappen op dit onderwerp monitoren in een bedrijfsvergelijkingen.

De Rijksoverheid, provincies, gemeenten, waterschappen en publieke dienstverleners willen verandering versnellen door politiek-bestuurlijke sturing op het realiseren van doorbraken en het wegnemen van belemmeringen. De NDS benoemt welke kant we als collectief op willen en zorgt voor focus én versnelling. Dit zou al vanzelfsprekend moeten zijn, maar in de praktijk werken we vaak nog niet zo met elkaar. Voor het succes van de NDS zijn daarom een aantal interventies benoemd, waaronder het gebruik van standaarden, het benutten van collectieve bouwstenen en het werken onder architectuur, implementatie van wetgeving en inventarisatie knelpunten in wetgeving en het bundelen van inkoopkracht. Waar lopen we in de praktijk tegenaan als het gaat om deze interventies en hoe kunnen we hierop een goede manier mee omgaan? In deze sessie gaan we in op de bestuurlijke dilemma’s aan de hand van een aantal voorbeelden

De NDS geeft aan wat er moet gebeuren in een digitaliserende Nederlandse overheid. De vraag ‘hoe’ we de gewenste resultaten realiseren is minstens zo belangrijk. Hoe zetten we de deskundigheid van de markt zo goed mogelijk in. De Belastingdienst Amsterdam heeft tot een aantal jaren geleden veel zelf gedaan. Het IT-beleid, het bouwen van de software, het reageren op wensen uit de organisatie gebeurde door de Belastingdienst zelf. Zo’n 10 jaar geleden is gekozen voor een partnership met een ICT-bedrijf dat haar sporen heeft verdiend bij de decentrale overheid. Dat was de start van een avontuur dat nog even voortduurt. Van de reis van de afgelopen 10 jaar wordt verslag gedaan door beide partners. Wat ging er goed, wat is er geleerd en vooral: welke lessen nemen we mee als we de NDS gaan realiseren?  Één les kunnen we alvast delen: alleen ga je sneller, samen kom je verder!

Durven we de digitale regie los te laten? Of juist de toekomst te omarmen?
In deze interactieve break-outsessie deelt Tony Vanderstraete, Hoofd Vlaamse Digitale Strategie, zijn ervaringen en inzichten over de Vlaamse digitaliseringsaanpak. Hij gaat in gesprek met Anna van den Breemer, Partner AI bij EY, over de belangrijkste lessen die Vlaanderen biedt voor de Nederlandse context.

Met speciale aandacht voor digitale autonomie en de integratie van AI in overheidsprocessen, komt ook de baanbrekende keuze van Vlaanderen aan bod om 10.000 ambtenaren te voorzien van een AI-copiloot via Microsoft 365 Copilot: de grootste deal in Europa tot nu toe. Tegelijk onderzoeken we de verschillen en overeenkomsten tussen de Vlaamse strategie en de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS).
Daarnaast belichten we de bredere pijlers van de Vlaamse AI-strategie – visie & strategie, innovatie, betrouwbare AI, mens & organisatie en AI-architectuur – en vertalen we die naar de Nederlandse context.
De sessie biedt volop ruimte voor interactie: deelnemers kunnen vragen stellen, meedenken en hun eigen ervaringen inbrengen. Zo ontdekken we samen hoe Vlaanderen en Nederland elkaar kunnen inspireren op weg naar een toekomstbestendige, digitale overheid.

Tony Vanderstraete, Hoofd Vlaamse Digitale Strategie &  Anna van den Breemer, Partner AI, EY

De digitale infrastructuur van de overheid is net zo strategisch als het elektriciteitsnet. Maar wie heeft de regie over die infrastructuur, het netwerk en de data? Europese wetgeving stelt steeds strengere eisen aan dataveiligheid, transparantie en publieke controle. Tegelijkertijd willen overheden wendbaar blijven, innoveren en slim samenwerken met marktpartijen. Hoe verenig je die ogenschijnlijk botsende belangen? Welke oplossingen zijn al beschikbaar en nu actueler dan ooit?

In deze interactieve sessie krijgt u inzichten in hoe Deutsche Telekom en T-Systems de European Space Agency hebben geholpen in het traject van legacy naar soevereine cloud. Project Copernicus is een aardobservatieprogramma van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA en de Europese Commissie. Door de infrastructuur (zoals satellieten en grondsegmenten) in Europese handen te houden – via ESA en Europese bedrijven – behoudt de EU controle over de toegang tot en het gebruik van deze strategische informatie.

Ook in de actuele Copernicus Data Space, ontwikkeld en gemanaged door T-Systems, wordt soevereiniteit bewaakt door ervoor te zorgen dat de data-opslag en verwerking binnen de EU gebeurt en voldoet aan Europese wet- en regelgeving.

Als medeoprichter van Gaia-X en trusted partner in de EU Age Verification oplossing bouwt T-Systems actief mee aan een Europese innovaties waarin publieke waarden, interoperabiliteit en digitale soevereiniteit centraal staan. Vanuit die rol helpen we overheden veilige, open en controleerbare data-ecosystemen op te zetten binnen een betrouwbaar Europees kader.

Het verantwoord delen en benutten van data over overheidslagen heen is een van de speerpunten van de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS). Maar hoe richt je dat op een verantwoorde, schaalbare en effectieve manier in?

In deze interactieve sessie gaan Rijkswaterstaat en SAS in op de bestuurlijke en technologische randvoorwaarden voor datagedreven werken in het publieke domein.

Rijkswaterstaat deelt inzichten uit de eigen iStrategie, waarin datadeling, open technologie en digitale soevereiniteit centraal staan. Aan de hand van twee concrete voorbeelden wordt duidelijk hoe data, AI en samenwerking over overheidslagen samenkomen. Tegelijk komen obstakels als datasilo’s, legacy-systemen en gebrekkige governance aan bod.

SAS sluit aan met technologische en governance-oplossingen die het mogelijk maken om data op een gecontroleerde manier te delen en benutten.

In deze sessie verkennen we:

· Hoe overheidslagen data verantwoord kunnen delen met behoud van controle.

· Hoe je draagvlak creëert voor data governance bij interne stakeholders.

· Wat nodig is om AI-schaalbaar en betrouwbaar in te zetten binnen het publieke domein.

· Welke rol open technologie en ecosysteemdenken daarin spelen.

In deze sessie is er ook ruimte voor discussie, en uitwisseling van ideeën en inzichten. De deelnemers gaan in kleine groepen aan ronde tafels in gesprek over een centrale vraag of stelling.

De sessie is bedoeld voor bestuurders en beleidsmakers die datagedreven samenwerking willen versterken en samen bouwen aan een wendbare, open en digitaal soevereine overheid.

Naar aanleiding van de overhandiging van de monitor aan Eva Heijblom vindt een gesprek plaats over de voortgang en de leerervaringen voor de NDS.

Onder leiding van Frits Bussemaker vindt het gesprek plaats met Arne Bakker, Vincent Lokin, IPO en Lydia Bremmeren en Jacqueline Rutjens.

De kernvraag is: hoe (on)tevreden zijn we over de voortgang op terrein van de informatiehuishouding en openbaarheid en in welke mate is meer sturing nodig op o.a. samenwerking, standaarden en eigenaarschap en wat vraagt dat van de bestuurders?

Informatiehuishouding als fundament

De Woo stelt terecht hoge eisen aan de vindbaarheid, toegankelijkheid en begrijpelijkheid van overheidsinformatie. Die eisen kunnen alleen worden waargemaakt als de informatiehuishouding op orde is. De monitor laat zien of gemeenten beschikken over de processen, systemen en verantwoordelijkheden die nodig zijn om informatie duurzaam toegankelijk te houden. Tegelijkertijd raakt de monitor aan twee prioriteiten uit de NDS: data en ambtelijk vakmanschap en de moderne werkomgeving.

Een goede informatiehuishouding geeft waarde aan data

De NDS benoemt data als strategische hulpbron bij het aanpakken van de grote maatschappelijke opgaven. Maar data krijgt pas publieke waarde als ze betekenisvol, uitlegbaar en herleidbaar is. De monitor laat zien of decentrale overheden weten wat ze hebben, waar het

staat en in welke context het bruikbaar is. Zo ondersteunt de monitor de beweging van ruwe data naar betrouwbare informatie, essentieel voor beleid, AI-toepassingen en publieke verantwoording.

Werken met informatie die klopt

De monitor biedt ook inzicht in hoe informatiebeheer is ingebed in de organisatie. Wordt informatie direct goed vastgelegd? Zijn verantwoordelijkheden helder belegd en begrijpen medewerkers wat het informatiebeheer van hen nodig heeft? Is er aandacht voor metadata, vernietiging en duurzame toegankelijkheid? Deze vragen raken direct aan de kwaliteit van de werkomgeving en het vakmanschap van ambtenaren. Medewerkers kunnen pas professioneel handelen als zij toegang hebben tot informatie die klopt, ondersteund door processen en systemen die dat mogelijk maken.

Strategisch stuurinstrument

De monitor is meer dan een momentopname. In combinatie met het meerjarenplan biedt het een routekaart: waar staan we, waar willen we naartoe, en wat is daarvoor nodig? De decentrale overheden gebruiken de uitkomsten om prioriteiten te stellen, voortgang te monitoren en bestuurlijke keuzes te onderbouwen. Zo ondersteunt de monitor niet alleen de uitvoering van de Woo, maar ook de bredere beweging naar een overheid die transparant, wendbaar en betrouwbaar is, in lijn met de NDS. Voor bestuurders van decentrale overheden geeft de monitor inzicht en de mogelijkheid om zich te vergelijken met andere overheidsorganisaties.

De uitvoering van de NDS vraagt om samenwerking, eigenaarschap en inzicht. De monitor levert dat inzicht op lokaal niveau, maar met landelijke betekenis.