We leven in een gespannen tijd, geopolitiek en ook in eigen land. Polarisatie is van alle tijden, maar ook wel heel erg van nu. De verhoudingen staan al gauw op scherp. Rond asielzoekers, stikstof, Gaza, de wolf … de thema's zijn totaal verschillend van inhoud en inzet, maar doen zich voor in dezelfde context van identiteitspolitiek. Juist in een digitale wereld lijken oude sentimenten op te spelen. Hans Boutellier spreekt in zijn nieuwste boek van een ‘tribale revolte’: kiezen voor het eigene; afkeer van de ander. Hoe gaan we daarmee om en welke ruimte is er nog voor solidariteit? Het sociaal domein speelt bij deze vragen een doorslaggevende rol.

Marcelle Hendrickx spreekt openhartig over haar ervaringen tijdens haar elfjarige wethouderschap in Tilburg, met bijzondere aandacht voor jeugdzorg en maatschappelijke opvang. Wat heeft ze zien veranderen? Wat betekent het om bestuurder te zijn in een samenleving vol toenemende verdeeldheid? Ze deelt inzichten over het ambtelijk en bestuurlijk samenspel in een onrustige samenleving. Wat vraagt dat van ieders inzet, waarden en overtuiging en hoe kun je in het sociaal domein zorgen voor een positieve tegenbeweging? Een eerlijk gesprek vol reflectie en inspiratie.

Cumulatieve discriminatie raakt mensen diep en ondermijnt het vertrouwen in de overheid. Vooral mensen met een Noord-Afrikaanse of Turkse achtergrond ervaren vaker discriminatie op werk, school, in de zorg en op de woningmarkt. Maar ook anderen die er bewust op letten hebben te maken met discriminatie op alle gronden van artikel 1 van de Grondwet. Wie zich buitengesloten voelt, kan afstand nemen tot instituties die juist bescherming moeten bieden en zich terugtrekken uit de samenleving. Dr. Joyce Sylvester, voorzitter van de Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme, wijst in haar lezing op de hiaten in de rechtsstaat die inwoners van bepaalde wijken extra raken. Ze pleit voor een actieve rol van gemeenten om vertrouwen te herstellen, ongelijkheid te bestrijden en discriminatie structureel aan te pakken.

Gemeenten staan bij asiel en inburgering voor grote uitdagingen: zij moeten uitvoering geven aan landelijke wetgeving zoals de Spreidingswet, terwijl de politieke signalen uit Den Haag soms haaks staan op die opdracht. De nieuwe Asielwet zorgt bovendien voor onrust, die voelbaar is tot in de inburgeringslessen en ook de suboptimale noodopvang zorgt voor nieuwe spanningen binnen het sociaal domein. Tijdens deze interactieve sessie nemen Jesse Satink, Jelmer Joustra en Lieke de Jong van Nautus je mee in de belangrijkste ontwikkelingen én mogelijke oplossingen. Wat kun je als gemeente doen en verbeteren binnen de bestaande kaders? Hoe houd je grip op de uitvoering? Mis deze sessie niet als je werkt aan beleid of uitvoering binnen het sociaal domein, migratie of inburgering.

Met een denkbeeldige, realistische casus, waarbij sluimerend maatschappelijk ongenoegen en polarisatie na een incident dreigen te escaleren, verkennen deelnemers in kleine teams wat er moet gebeuren. Wie moet wat doen? Op wie kunnen we rekenen? Welke organisaties kunnen een belangrijke bijdrage leveren? Als het morgen gebeurt, zijn we er dan klaar voor? En het jongerenwerk? Wie kan met de betrokken gemeenschappen aan de slag? Deelnemers van deze sessie ervaren dat als het spannend wordt, iedereen nodig is om de verbinding en vrede te herstellen. RadarAdvies ondersteunt bij het ontwikkelen van visie en beleid, en biedt praktische instrumenten zoals de Polarisatie&verbindings Verkenningskaart. We versterken samenwerking en coördinatie, en trainen professionals in het herkennen van en omgaan met polarisatie en maatschappelijke onrust.

De Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS) ondersteunt gemeenten bij het vroegtijdig herkennen en aanpakken van spanningen in de samenleving rondom maatschappelijke en politieke onderwerpen. In deze deelsessie gaan Nouha Akoudad en Augusto de Campos Neto samen met de deelnemers in op het fenomeen (prille) polarisatie: hoe herken je de eerste signalen, hoe breng je de lokale situatie in kaart en hoe ontwikkel je als gemeente een passende depolarisatiestrategie? Aan de hand van praktijkervaringen, reflecties en concrete voorbeelden krijgen deelnemers inzicht in hoe ze, samen met partners, de sociale stabiliteit in hun gemeente kunnen versterken.

Het wantrouwen vanuit inwoners richting overheden neemt toe. Mensen voelen zich niet gezien of gehoord. Een belangrijke oorzaak: de hardnekkige mensbeelden en aannames waarop ons systeem is gebouwd. In deze workshop ervaar je via een audiotour met persoonlijke verhalen hoe deze aannames doorwerken in de praktijk. Daarna reflecteer je samen met anderen, onder begeleiding van onder andere Malin Winter (Movisie), op jouw eigen mensbeelden. Wat zegt jouw kijk op de verhalen over hoe jij met inwoners en maatschappelijke onrust omgaat?

Met jouw deelname aan deze workshop draag je bij aan een nieuw narratief voor het sociaal domein: een veranderverhaal over mensbeelden die wél helpen. Jouw inzichten helpen dit veranderverhaal verder te versterken.

In deze workshop bespreekt Ron van Wonderen, senior onderzoeker bij het Verweij-Jonker Instituut, op basis van wetenschappelijke onderbouwde inzichten welke praktische aanpakken je kunt toepassen om tot meer verbinding te komen. Ook gaat hij in op vroegsignalering van polarisatie in wijken en buurten. Bij polarisatie en onrust tussen groepen of richting de overheid is vaak sprake van onderliggende, diepere lagen van ongenoegen en frustraties. Een rode draad daarbij is dat personen gehoord/gezien willen worden. Polarisatie is een proces met meerdere fasen. De fase van polarisatie is medebepalend voor de keuze van een passende aanpak. Het is daarbij beter om polarisatie preventief aan te pakken - in ‘vredestijd’ - dan wanneer de polarisatie is geëscaleerd.

In Katwijk ging het dit voorjaar goed mis tijdens (protest-)demonstraties. Ook in Uden (gemeente Maashorst) liepen de spanningen hoog op tijdens demonstraties. Burgemeesters van de twee gemeenten, Cornelis Visser en Hans van der Pas, gaan in gesprek over hun ervaringen: wat maakten ze mee, wat ging mis en wat zouden ze nu anders doen? Hoe werkt de Wet Openbare Manifestaties, hoe geef je voor- en tegenstanders de ruimte zonder dat het ontspoort? Wat kun je doen om escalatie te voorkomen? En hoe blijf je als gemeente stevig staan als de spanning oploopt? 
De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema draagt ook bij (videoboodschap).

De huidige nieuwe protestgolf is niet uniek, maar wél opvallend, vanwege haar veelzijdige karakter en de rol van politici die steeds vaker onrust aanjagen. Wat betekent deze nieuwe ontwikkeling voor bestuurders, politici, ambtenaren en beleid? Hoe ga je om met een politieke context waarin een kwart van het electoraat het systeem omver wil werpen, desnoods met geweld? In deze lezing verkent Tom Postmes, hoogleraar sociale psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, de lange termijn-dynamiek van protest, de dilemma’s van het nu én de vele situaties waar géén protest klinkt. Waarom bleef in Groningen het verzet bijvoorbeeld uit, ondanks jarenlang onrecht? En wat zegt het label ‘maatschappelijke onrust’ eigenlijk over hoe we naar protest kijken?

Wanneer spreek je van polarisatie en wanneer kom je in actie? Het Afwegingskader Polarisatie van KIS helpt je hierbij keuzes te maken. Tijdens deze workshop leer je dit afwegingskader op een interactieve manier kennen. In een serious game ga je samen met andere deelnemers aan de slag met een fictieve casus. Zo leer je de drie belangrijkste criteria van het afwegingskader toe te passen: openbare orde en veiligheid, (sociale) media, en motieven. Daarna ga je samen met andere spelers op zoek naar consensus en naar oplossingen voor deze fictieve, maar realisatische situatie. Twee experts van Movisie begeleiden de game. 

Met Skaeve Huse biedt CVD (organisatie voor maatschappelijke opvang en ondersteuning) een prikkelarme woonplek waar overlastgevende Rotterdammers met complexe problemen kunnen stabiliseren. Een succesvol concept dat zorgt voor zowel rust voor de bewoners zelf als rust in de buurt waar zij eerder overlast veroorzaakten. In deze workshop gaan Claudia Freire en Judritza ter Linde van CVD in op het spanningsveld tussen de begeleiding van kwetsbare mensen en met omgaan met zorgen van de buurt. En waar liggen mogelijkheden voor mensen die erg op zichzelf zijn en toch ook behoefte hebben om – naar vermogen – als mens mee te doen in de maatschappij? Een zoektocht naar een acceptabele situatie voor alle betrokkenen en een situatie waarin iedereen het best tot zijn recht komt.

Stichting Thuis in Oss organiseert activiteiten en projecten die Ossenaren en nieuwe Ossenaren met elkaar in contact brengen en verbinden. En dat niet alleen: inmiddels organiseert en coördineert Thuis in Oss de gemixte gemeentelijke vluchtelingenopvang in Oss. Samen met onze vrijwilligers zet men de schouders eronder. Integratie verdraagt geen uitstel en kun je niet alleen. Om te integreren moet je welkom zijn. Integratie is mensenwerk. De afgelopen jaren is hiervoor een eigenzinnige, niet systeem-georiënteerde methode ontwikkeld. De bewoners van de opvang en hun belangen en bedoelingen staan centraal. Middels de bewonersraad hebben zij inspraak en zeggenschap en adviseren ze Thuis in Oss. Ga met bewoners van de opvang in gesprek en zie waarom dit werkt.

Deze workshop is in het Engels. 
 

Toen duidelijk werd dat er tijdelijk vluchtelingen zouden worden opgevangen in de Utrechtse wijk Overvecht, leidde dat tot zorgen en vragen bij bewoners. Wat betekende dit voor de leefbaarheid, de veiligheid en hun eigen kansen op een woning? Het gevoel van achterstelling overheerste. In deze gespannen context koos de gemeente voor een vernieuwende aanpak: Plan Einstein. Niet alleen opvang, maar vanaf dag één inzetten op integratie en ontmoeting, voor vluchtelingen én buurtbewoners. Vluchtelingen woonden samen met Utrechtse jongeren en volgden met buurtbewoners trainingen in Engels, ondernemerschap en persoonlijke ontwikkeling. In deze sessie vertelt Liesbeth Maats van de gemeente Utrecht, samen met Plan Einstein-partners, over de totstandkoming van het project, over de impact en waarom het inmiddels navolging krijgt.

In deze workshop bespreekt Ron van Wonderen, senior onderzoeker bij het Verweij-Jonker Instituut, op basis van wetenschappelijke onderbouwde inzichten welke praktische aanpakken je kunt toepassen om tot meer verbinding te komen. Ook gaat hij in op vroegsignalering van polarisatie in wijken en buurten. Bij polarisatie en onrust tussen groepen of richting de overheid is vaak sprake van onderliggende, diepere lagen van ongenoegen en frustraties. Een rode draad daarbij is dat personen gehoord/gezien willen worden. Polarisatie is een proces met meerdere fasen. De fase van polarisatie is medebepalend voor de keuze van een passende aanpak. Het is daarbij beter om polarisatie preventief aan te pakken - in ‘vredestijd’ - dan wanneer de polarisatie is geëscaleerd.